"Nhưng tôi sẽ không để các bạn nghĩ rằng lịch sử chỉ là bi kịch, và sự nghiên cứu lịch sử sẽ làm sụp đổ bao hy vọng của con người. Không, thật ra bài học quý giá nhất của lịch sử là con người bất khuất; con người vượt qua được vô vàn các cuộc khủng hoảng, như con người sẽ vượt qua những cuộc khủng hoảng ngày nay mà khiến ta lo lắng. Các bạn có nhớ phim "Đoàn Xiếc" của Charlie Chaplin? Bạn chắc nhớ vào cuối phim Charlie mất việc ở đoàn xiếc; và buổi sáng hôm ấy sau lần diễn cuối cùng những chiếc xe ngựa bít bùng lăn bánh đi bỏ anh ở lại một mình giữa những tàn tích, không bạn bè, không tiền bạc, buồn thảm cô đơn thấy rõ; đấy chính là hình ảnh con người sau khi La Mã sụp đổ, hay sau Cuộc Chiến tranh Ba mươi Năm, hay Châu Âu sau Đệ nhị Thế Chiến! Rồi bất ngờ Charlie xoay tít cây gậy lên trời, sửa mũ trên đầu lại cho chặc,và bước đi nghiêng qua nghiêng lại ra khỏi phim và vào cuộc đời-con người là thế đấy. Dù con người tưởng chừng ngã rất nặng, dù tai họa tưởng chừng ập xuống quá lớn, nhưng con người đứng dậy, "đẫm máu nhưng không khuất phục", vẫn náo nức, tò mò, giàu tưởng tượng, và quyết tâm bước đi tiếp. Rồi ở đâu đó, bằng cách nào đấy, con người sẽ gầy dựng trở lại. Đấy là bài học lớn nhất của lịch sử." (1)
Còn luật sư Abraham Lincoln đã nói về sự thật của muôn đời-mọi thứ đều không tồn tại vĩnh viễn. Nhưng có một sự thật còn cao cả hơn, còn trường tồn hơn cả chính sự thật ấy:
"Người ta kể có lần một vị vua ở Phương Đông ra lệnh các nhà thông thái hãy nghĩ ra cho ông một câu để cho mọi người luôn luôn nhìn thấy, và câu ấy nên đúng và thích hợp trong mọi thời và cho mọi hoàn cảnh. Họ trình lên nhà vua những lời này: "Và rồi điều này, cũng, sẽ qua đi". Một câu mà diễn tả biết bao nhiêu! Không quá kiêu hãnh trên đỉnh cao vinh quang! An ủi biết bao trong tận cùng đau khổ! "Và rồi điều này, cũng, sẽ qua đi". Nhưng chúng ta hãy hy vọng lời ấy không hẳn là đúng. Thay vì thế, chúng ta hãy hy vọng rằng nhờ phát triễn thế giới vật chất, bên dưới và quanh mình; và thế giới đạo đức và tinh thần trong lòng mình, chúng ta sẽ đạt được sự thịnh vượng và hạnh phúc cá nhân, xã hội, và chính trị, con đường thịnh vượng và hạnh phúc ấy sẽ mở ra vô tận và lên cao không ngừng, và chừng nào trái đất còn, còn đường ấy sẽ không qua đi." (2)
Ba năm sau trong cương vị tổng thống Mỹ ông nói rõ ràng hơn con đường đưa đến sự thịnh vượng và hạnh phúc chung ấy trong bài diễn văn rất ngắn ở Gettysburg. Con đường ấy, theo ông, khởi đi từ "chính quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân." Và chính quyền ấy sẽ không bao giờ "biến mất khỏi trái đất này."
Năm mới vừa bắt đầu. Chúng ta hãy tiếp tục lên đường theo ánh sáng soi đường từ trái tim và lương tri mình. Bóng đêm trước mặt dù dày dặc đến đâu vẫn không dập tắt hình ảnh thiên đường của sự thật trần thế ấy. Lòng tin và can đảm sẽ thúc đẩy chúng ta tiến bước trong đêm tối của vô cảm và giông bão của bạo lực. Và mỗi khi nản lòng, dao động, hồ nghi chúng ta hãy nhớ đến bài học lớn nhất của lịch sử-trong bất kỳ hoàn cảnh nào con người vẫn luôn luôn kiên cường tiến về phía trước.
Chú thích:
(1) Will Durant, Invitation to History, 18/11/1945
(2) Abraham Lincoln, Speech at the Wisconsin State Fair, 30/9/1859
0 nhận xét:
Đăng nhận xét