LTCGVN (23.01.2014)
Về Trời
Trước khi về trời thì phải từ biệt
trần gian. Thánh Gióp cầu nguyện: “Xin
Ngài nhớ cho: Ngài đã tạo ra con bằng đất sét, rồi lại đưa con trở về cát bụi”
(G 10:9). Thiên Chúa nói với phàm nhân: “Hỡi
người trần thế, trở về cát bụi đi!” (Tv 90:3).
Dù phàm nhân chúng ta chẳng là gì,
nhưng lại vẫn may mắn lắm. Thánh Phaolô cho biết: “Chúng ta đã mang hình ảnh người bởi đất mà ra [Adam], thì chúng ta
cũng sẽ được mang hình ảnh Đấng từ trời mà đến [Đức Giêsu Kitô]” (1 Cr 15:48).
Tết nhất mà đi nói chuyện “chết
chóc”, về với cát bụi, xem chừng “lạc quẻ” chăng? Không. Ai cũng một lần hóa
thành cát bụi, nhưng không mãi là cát bụi mà sẽ được “lên trời” hoặc “về trời”,
nghĩa là “chầu trời”, kiểu giống như… Ông Táo vậy.
Xuân về, vào những ngày giáp Tết,
người ta thường nhắc tới Táo Quân – cũng gọi là Ông Công. Đặc biệt là ngày 23
tháng Chạp Âm Lịch. Người Việt không xa lạ với “sự kiện” Táo Quân đi “chầu
trời”. Đó là thông lệ, mỗi năm Táo Quân chầu trời một lần để báo cáo với Ngọc
Hoàng về những việc xảy ra trong năm cũ. Bản tường trình chi tiết của Táo Quân
có dạng văn vần như vè, thường là 4 chữ, quen gọi là “Sớ Táo Quân”.
Táo Quân [Trung ngữ: 灶 君 (Táo quân), Zào
jūn], Táo Vương (灶 王) hay Ông Táo trong tín ngưỡng dân gian Việt
Nam và Trung quốc được xem là vị thần cai quản việc bếp núc trong mỗi nhà.
Táo (灶) nghĩa là bếp. Việt Nam và Trung quốc
có những truyền thuyết về Táo Quân khác nhau.
Trung Hoa có những truyền thuyết về
Táo Quân như sau:
– Theo Lã Thị Xuân Thu: Chúc Dung
là thần quản lý lửa do Viêm Đế mang tới, khi chết người dân thờ làm thần lửa.
– Theo Ngũ Kinh Di Nghĩa: Táo Quân
tên Tô Cát Lợi, vợ là Vương Thị.
– Theo Dũ Dương Tạp Trở: Thần lửa
trông như một cô gái đẹp, tên là Ổi hay Trương Đan, tên chữ là Tử Quách, những
ngày không trăng thường lên trời tâu về việc người nào có lỗi.
– Theo Hoài Nam Tử: Viêm Đế (tức
Thần Nông) mang lửa đến cho dân, khi chết được thờ làm Thần bếp.
Về giới tính, người dân Phúc Kiến (Giang
Tây) cho rằng Táo là nữ thần, gọi là “Táo Quân Lão Mẫu” hoặc “Táo Quân
Thái Thái”. Theo Thái Bình Ngũ Lãm trích từ Ngũ Kinh dĩ nghĩa, Trịnh Huyền cho
Táo Thần là “lão phụ”, tức một bà già. Hứa Thận, nhà ngôn ngữ đời Đông Hán, cho
rằng: “Táo Thần họ Tô, tên Cát Lợi, phu
nhân của Táo Thần họ Vương tên Bác Giáp”, và hình tượng Táo Thần là người
đàn ông. Nhưng người vùng Ninh Hóa và một số vùng khác thì vẫn tôn thờ nữ thần,
có thể do họ chịu ảnh hưởng của Trịnh Huyền hoặc cho Táo Thần chuyên lo việc
bếp núc, điều tra tội nhỏ, công việc của nữ giới.
Người Trung Quốc cho rằng, trước
kia, mỗi tháng vua bếp lên trời một lần vào ngày tối trời (cuối tháng âm lịch)
để báo cáo về từng người trong mỗi gia đình nhưng sau này, mỗi năm vua chỉ lên
trời một lần vào ngày 23 tháng Chạp. Vào ngày đó, người Trung Quốc bày bàn thờ
gần bếp, cúng vua bếp với thịt, cá, rượu nếp, bánh kẹo. Ngoài ra còn có nước và
cỏ khô cho ngựa của vua bếp “ăn” để bay và chở vua lên trời.
Táo Quân trong tín ngưỡng dân gian
Việt Nam có nguồn gốc từ ba vị thần: Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão
giáo Trung quốc, nhưng được Việt hóa thành huyền tích “hai ông, một bà” – thần
Đất, thần Nhà, thần Bếp. Tuy vậy, người dân vẫn quen gọi chung là Táo Quân
hoặc Ông Táo, do kết quả của tính chất Tam vị Nhất thể (Trinity, Chúa Ba
ngôi). Bếp là nguyên bản của nhà khi người nguyên thủy có lửa, và đều dựa
trên nền móng là đất.
Ở Việt Nam, sự tích Táo Quân được
truyền khẩu, rồi được ghi chép, do đó có những sự khác nhau về chi tiết. Nội
dung chính như sau:
Trọng Cao có vợ là Thị Nhi ăn ở với nhau đã lâu mà không con, nên
sinh ra buồn phiền, hay cãi cọ nhau. Một hôm, Trọng Cao giận quá nên đánh vợ.
Thị Nhi bỏ nhà ra đi, sau đó gặp và bằng lòng làm vợ Phạm Lang. Khi Trọng Cao
hết giận vợ, nghĩ lại mình cũng có lỗi nên đi tìm vợ. Khi đi tìm, vì tiền bạc
đem theo đều tiêu hết, Trọng Cao đành phải đi ăn xin.
Khi Trọng Cao đến ăn xin nhà Thị Nhi, hai người nhận ra nhau. Thị Nhi đưa
Trọng Cao vào nhà, hai người hàn huyên tâm sự, rồi Thị Nhi tỏ lòng ân hận vì đã
trót lấy Phạm Lang làm chồng.
Lúc đó, Phạm Lang trở về. Sợ chồng bắt gặp Trọng Cao thì khó giải thích
nên Thị Nhi bảo Trọng Cao ẩn trong đống rơm ngoài vườn. Phạm Lang về nhà rồi ra
đốt đống rơm để lấy tro bón ruộng. Trọng Cao không dám chui ra nên bị chết
thiêu. Thị Nhi trong nhà chạy ra thấy Trọng Cao đã chết bởi sự sắp đặt của mình
nên nhào vào đống rơm đang cháy để chết theo.
Phạm Lang gặp tình cảnh quá bất ngờ, thấy vợ chết không biết tính sao
nên cũng nhảy vào đống rơm đang cháy để chết theo vợ.
Linh hồn của ba vị được gặp Thượng
đế. Thượng Đế thấy ba người đều có nghĩa, nên sắc phong cho làm Táo Quân, gọi
chung là: Định Phúc Táo Quân (定
福 灶 君), nhưng mỗi người giữ một việc: Phạm Lang làm Thổ Công, trông coi việc
bếp núc, danh hiệu là Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân; Trọng Cao làm Thổ Địa,
trông coi việc nhà cửa, danh hiệu là Thổ Địa Long Mạch Tôn Thần; Thị Nhi làm
Thổ Kỳ, trông coi việc chợ búa, danh hiệu là Ngũ Phương Ngũ Thổ Phúc Đức Chánh
Thần.
Người Việt quan niệm rằng ba vị
Thần Táo định đoạt phúc đức cho gia đình, do việc làm đúng đạo lý của những
người trong nhà. Bàn thờ thường đặt gần bếp, trên có bài vị viết bằng chữ Hán.
Hằng năm, đúng ngày 23 tháng Chạp là ngày Táo Công lên chầu trời, có nơi gọi
ngày này là “Tết Ông Công”, lễ cúng có cá chép – vì người Việt cho rằng
ông Táo cưỡi cá chép lên trời.
Ngoài ra người Việt còn quan niệm rằng
Táo Quân lên trời và thưa với Ngọc Hoàng Thượng Đế về những sự kiện xảy ra
trong năm vừa qua ở dưới trần gian. Vì thế, người Việt làm lễ tiễn ông Táo rất
thịnh soạn, với mong muốn những điều tốt đẹp nhất sẽ được thưa với Ngọc Hoàng, còn
những điều không may mắn hoặc không tốt sẽ được báo cáo nhẹ đi. Tương truyền
như thế.
Truyền thuyết Táo Quân thực ra là
phản ảnh giai đoạn tín ngưỡng Vật Linh Giáo (animism) trong lịch sử nhân loại. Bài
sớ thường gồm những câu 4 chữ, có vần điệu như vè, nội dung phản ảnh tóm tắt về
tình hình, hoàn cảnh ở phạm vi lớn hay nhỏ trong xã hội.
Người Công giáo không có “thói quen”
cúng Táo Quân nhưng cũng vẫn biết truyền thuyết này và cũng nhắc tới khi trò
chuyện vào những ngày cuối năm.
Nói đến chuyện Ông Táo lên chầu
trời, chúng ta cũng nhớ tới hai điều:
1.
Việc
Chúa Giêsu được đưa lên trời và ngự bên hữu Thiên Chúa (Mc 16:19; Lc 24:51; Cv
1:9). Thánh Gioan nói: “Không ai đã lên
trời, ngoại trừ Con Người, Đấng từ trời xuống” (Ga 3:13).
2.
Việc
chúng ta phải “trình diện” Thiên Chúa khi chúng ta từ giã trần gian để về Trời
làm công dân Thiên quốc. Ông Táo chầu trời rồi lại về trần gian, còn chúng ta
thì một đi không trở lại. Đặc biệt
là chúng ta phải trình diện Chúa mà không cần báo cáo, vì mọi sự đều tỏ bày rõ
ràng.
Là phàm nhân, ai cũng chết, đó là
hậu quả của tội lỗi: “Phận con người là
phải chết một lần, rồi sau đó chịu phán xét” (Dt 9:27). Nhưng chúng ta
không bi quan, nếu chúng ta sống khiêm nhường: “Anh em hãy hạ mình xuống trước mặt Chúa và Người sẽ cất nhắc anh em
lên” (Gc 4:10).
Thánh Gioan căn dặn: “Hỡi anh em là những người con bé nhỏ của
tôi, tôi viết cho anh em những điều này, để anh em đừng phạm tội. Nhưng nếu ai
phạm tội thì chúng ta có một Đấng Bảo Trợ trước mặt Chúa Cha: đó là Đức Giêsu
Kitô, Đấng Công Chính” (1 Ga 2:1). Thật may mắn và hạnh phúc cho những tội
nhân chúng ta!
Tuy nhiên, trách nhiệm và bổn phận
của chúng ta là phải sinh lời tùy theo số “nén bạc” mà Thiên Chúa đã giao cho
chúng ta quản lý (x. Lc 19:11-27; Mt 25: 14 -30). Cuối cùng, ai cũng phải tổng
kết cuộc đời khi Thiên Chúa bảo chúng ta vĩnh biệt trần gian này.
Thật hạnh phúc nếu chúng ta được
đứng bên những người lành và được Chúa chào mừng: “Nào những kẻ Cha Ta chúc phúc, hãy đến thừa hưởng Vương Quốc dọn sẵn
cho các ngươi ngay từ thuở tạo thiên lập địa. Vì xưa Ta đói, các ngươi đã cho
ăn; Ta khát, các ngươi đã cho uống; Ta là khách lạ, các ngươi đã tiếp rước; Ta
trần truồng, các ngươi đã cho mặc; Ta đau yếu, các ngươi đã thăm viếng; Ta ngồi
tù, các ngươi đến hỏi han” (Mt 25:34-36).
Nhưng thật khốn nạn nếu chúng ta
phải đứng bên những kẻ dữ và bị Chúa nguyền rủa: “Quân bị nguyền rủa kia, đi đi cho khuất mắt Ta mà vào lửa đời đời, nơi
dành sẵn cho tên Ác Quỷ và các sứ thần của nó. Vì xưa Ta đói, các ngươi đã
không cho ăn; Ta khát, các ngươi đã không cho uống; Ta là khách lạ, các ngươi
đã không tiếp rước; Ta trần truồng, các ngươi đã không cho mặc; Ta đau yếu và
ngồi tù, các ngươi đã chẳng thăm viếng” (Mt 25:41-43).
Chúng ta hoàn toàn câm họng, chẳng
nói được gì mà tự biện hộ, vì tất cả được phát hình và phát thanh chính xác
từng chi tiết của cuộc đời của mỗi chúng ta.
Ngày Hăm ba, tháng
Chạp
Táo quân phải chầu
Trời
Rồi sẽ đến lượt tôi
Về trình diện Thiên Chúa
Lạy Thiên Chúa từ bi và nhân hậu, xin xót thương tội-nhân-con, xin ban
lại cho con niềm vui vì được Ngài cứu độ, và lấy tinh thần quảng đại đỡ nâng
con (Tv 51:14), xin mở miệng con để con cất tiếng ngợi khen Ngài (Tv 51:17), và
xin toả ánh tôn nhan Ngài trên con (Tv 4:7). Con cầu xin nhân danh Thánh Tử
Giêsu, Thiên Chúa cứu độ. Amen.
TRẦM THIÊN THU
0 nhận xét:
Đăng nhận xét