Thánh Maria Mađalêna (hoặc Maria Mácđala) được cả Công giáo, Chính
thống giáo, Anh giáo, và Tin lành Luther tôn kính là một vị thánh, lễ nhớ ngày 22
tháng 7 hằng năm. Các Giáo hội Tin lành khác tôn kính bà là nữ anh hùng đức tin.
Chính thống giáo Đông phương cũng kính nhớ bà vào Chúa nhật Myrrh-bearers
(người mang dầu thơm).
Tên “cúng cơm” của Thánh Maria
Mađalêna là Μαρία (Maria), và thường
được coi ở dạng Latin viết là Μαριὰμ
(Mariam). Tên Maria rất phổ biến trong thời Chúa Giêsu vì liên quan việc cai
trị thời Hasmonea và các triều đại Hêrôđê.
Tuy nhiên, bà bị tai tiếng vì bà bị
hiểu lầm là “người phụ nữ tội lỗi” đã khóc và xức dầu thơm chân Chúa Giêsu.
Thực ra Maria Mađalêna (Hy ngữ:
Μαρία ἡ Μαγδαληνή) là một phụ nữ đạo đức và can đảm. Trong Tân ước, Thánh Maria
Mađalêna được coi là người phụ nữ quan trọng thứ nhì sau Đức Maria, Mẹ Thiên
Chúa. Bà đồng hành với Chúa Giêsu cùng với các Tông đồ. Bà hiện diện trong hai
thời điểm quan trọng nhất của Chúa Giêsu: Chịu đóng đinh và phục sinh. Trong 4
Phúc Âm, tài liệu lịch sử cổ xưa nhất nhắc đến tên bà, ít nhất 12 lần, hơn cả
các Tông đồ khác. Phúc Âm diễn tả bà là người đủ can đảm nên mới có thể đứng
bên Chúa Giêsu trong thời gian Ngài chịu khổ nạn, chịu chết và sau đó.
Trong Tân ước, Chúa Giêsu đã trừ bảy
quỷ và chữa bệnh cho bà (x. Lc 8:2; Mc 16:9), đôi khi được hiểu là các chứng
bệnh phức tạp. Bà nổi bật nhất trong những ngày cuối đời của Chúa Giêsu trên
thế gian. Khi Chúa Giêsu chịu đóng đinh, bà có mặt ở đó với Ngài, trong giây
phút khủng khiếp nhất, và bà đã than khóc Ngài. Sau khi các Tông đồ “bỏ của
chạy lấy người”, trừ Thánh Gioan Tông đồ, bà vẫn ở bên Chúa Giêsu. Khi an táng
Chúa Giêsu, bà là người duy nhất được kể tên trong cả 4 Phúc Âm khi biết Chúa
Giêsu phục sinh và chính bà là nhân chứng đức tin. Ga 20:11-18 và Mc 16:9 xác
nhận bà là người đầu tiên gặp Chúa Giêsu phục sinh. Bà có mặt vào ngay giây
phút đầu tiên mà sau đó biến đổi Tây phương. Bà là “Tông đồ đối với các Tông
đồ”, một cách nói kính cẩn mà thần học gia Augustine (Chính thống giáo, thế kỷ
IV) đã dành cho bà, và những người thời Giáo hội sơ khai cũng nói về bà như vậy.
Mặc dù ngày xưa bà bị mang tai
tiếng khi người ta mô tả trong tôn giáo, nghệ thuật, văn chương, và cả những
cuốn sách và các bộ phim mới đây, như The Da Vinci Code (Mật mã Da Vinci), ngày
nay người ta cũng đồng ý điều này: “Không có chứng cớ Kinh Thánh nào chứng tỏ bà
là gái điếm, người vợ, người mẹ, hoặc người yêu bí mật”.
Trong cả 4 Phúc Âm, Thánh Maria Mađalêna hầu như luôn được phân biệt
với các phụ nữ khác tên là Maria bằng cách thêm chữ Mađalêna vào tên bà. Theo
truyền thống, điều này có nghĩa bà là người vùng Mađalêna, một thành phố thuộc Tây
duyên hải Galilê. Lc 8:2 nói rằng bà thực sự được gọi là Mađalêna. Theo tiếng
Do thái, Mađalêna (Migdal, מגדל) nghĩa là “tháp”, “thành lũy”; theo tiếng Aram,
Mađalêna nghĩa là “tháp” hoặc “được nâng lên, cao cả, nguy nga”. Các bản văn
truyền thống Do Thái nói: “Miriam, hamegadela se’ar nasha” – Maria, người bện
tóc phụ nữ (Hagigah 4b; x. Shabbat 104b), có thể nói Maria Mađalêna phục
vụ như người làm tóc.
Trong Phúc Âm theo Thánh Gioan, Thánh
Maria Mađalêna cũng được nhắc tới bằng tên Maria ít nhất là 2 lần. Các văn bản
không chính thức khác thì dùng tên Maria, Maria Mađalêna, hoặc Mađalêna.
Ngày nay, hầu như người ta đồng ý
điểm quan trọng: Người ta cho rằng Thánh Maria Mađalêna là “gái điếm sám hối”,
đó là vô căn cứ. Tuy nhiên, Thánh Maria Mađalêna vẫn bị lầm lẫn với các phụ nữ
khác cũng tên Maria và vài phụ nữ nặc danh vẫn bị coi là phụ nữ phạm tội ngoại
tình. Người ta đồng hóa Maria Mađalêna với nữ tội nhân vô danh nào đó (thường
biết đến là phụ nữ ngoại tình) trong trình thuật Lc 7:36-50. Mặc dù Thánh Maria
Mađalêna được nhắc tên trong cả 4 Phúc Âm, nhưng không lần nào nói bà là gái
điếm hoặc tội nhân. Tân ước không hề có “gợi ý” nào nói bà là một cô gái làng
chơi hoặc một phụ nữ trắc nết. Các học giả đương đại đã phục hồi “danh tiếng” cho
Thánh Maria Mađalêna là người dẫn dắt quan trọng của Kitô giáo thời sơ khai.
Nhiều thế kỷ qua, Công giáo Tây
phương dạy rằng Thánh Maria Mađalêna là người được nói tới trong các Phúc Âm
vừa là Maria ở Bêthania vừa là “người đàn bà tội lỗi” xức dầu thơm chân Chúa
Giêsu (Lc 7:36-50). Khái niệm về Thánh Maria Mađalêna là gái điếm sám hối đã
phổ biến qua nhiều thế kỷ, ít là từ Ephraim người Syria
Sự đồng hóa đó là do Công giáo Tây
phương, có trong bài giảng của Thánh GH Grêgôriô Cả vào khoảng năm 591. Thánh
GH Grêgôriô Cả được coi là một trong những người ảnh hưởng nhất và trở thành
giáo hoàng. Trong các bài giảng nổi tiếng của ngài về Thánh Maria Mađalêna, giảng
tại Rôma, ngài đã xác định Mađalêna không chỉ là phụ nữ tội lỗi trong Phúc Âm
theo Thánh Luca, mà còn là Maria ở Bêthania, chị của Matta và Ladarô; chính bảy
quỷ được Chúa Giêsu trục xuất “đã tạo thành 7 tội trọng, và Maria Mađalêna bắt
đầu bị kết án không chỉ vì tội dâm dục mà còn vì tội kiêu ngạo và tham lam”.
Bài giảng của Thánh GH Grêgôriô Cả về Phúc Âm theo Thánh Luca đã tạo thành cách
hiểu chính thức của Giáo hội về Thánh Maria Mađalêna, cho rằng bà là phụ nữ “alabaster
jar” (gái điếm).
Trong bài giảng XXXIII, Thánh GH Grêgôriô
Cả nói: “Bà [Maria Mađalêna] là người mà
Thánh Luca gọi là phụ nữ tội lỗi, Thánh Gioan gọi là Maria, chúng ta tin là Maria
được trừ bảy quỷ trong Phúc Âm theo Thánh Máccô. Bảy quỷ này biểu hiện điều gì,
nếu không phải là các thói hư? Anh chị em thân mến, rõ ràng là phụ nữ này trước
đó đã xức thơm thân xác cô bằng những hành động bị cấm. Do đó điều cô biểu hiện
càng khiếm nhã hơn, nhưng nay cô dâng cho Chúa bằng động thái đáng khen. Cô đã
ham muốn bằng con mắt trần tục, nhưng nay cô ăn năn bằng nước mắt. Cô đã xõa
tóc che mặt, nhưng nay cô dùng tóc lau khô nước mắt. Miệng cô đã nói những điều
kiêu ngạo, nhưng nay cô dùng miệng hôn chân Chúa, cô đặt miệng mình lên chân
Đấng Cứu Thế. Do đó, đối với mỗi niềm vui, cô đã có trong lòng, nay cô hy sinh
chính mình. Cô biến tội lỗi thành nhân đức để phục vụ Thiên Chúa hoàn toàn
trong sự ăn năn”.
Với điều này, tác giả Susan Haskins
viết trong cuốn “Mary Magdalene: Myth and Metaphor” (Maria Mađalêna: Huyền
thoại và Ẩn dụ): “Cuối cùng, hình ảnh xung đột của Thánh
Maria Mađalêna cũng được sáng tỏ... sau gần 140 năm”.
Năm 1969, trong triều đại giáo
hoàng của Chân phước Phaolô VI, Tòa Thánh không phê bình về nhận xét của
Thánh GH Grêgôriô Cả, mà chỉ bỏ điều đó bằng cách tách biệt người phụ nữ tội
lỗi trong Phúc Âm theo Thánh Luca với bà Maria ở Bêthania và Maria Mađalêna qua
Sách lễ Rôma.
Do đó, tai tiếng vẫn cứ “lờn vờn”
bị gán cho Thánh Maria Mađalêna. Sau thời gian quá lâu, cách tin này trở thành
“thâm căn cố đế” không chỉ trong Giáo hội Tây phương mà còn trong một số Giáo
hội Tin lành đã từng theo truyền thống Công giáo Rôma. Cách hiểu sai về Thánh Maria
Mađalêna là cô-gái-điếm-sám-hối vẫn được nhiều văn sĩ và họa sĩ hồi thập niên
1990. Thậm chí ngay cả ngày nay, cách hiểu sai đó vẫn được truyền bá. Điều đó
được phản ánh trong bộ phim của Martin Scorsese – phỏng theo tiểu thuyết “Cơn
Cám Dỗ Cuối Cùng của Đức Kitô” (The Last Temptation of Christ) của Nikos
Kazantzakis, trong phim “Phúc Âm theo Chúa Giêsu Kitô” (The Gospel
According to Jesus Christ) của José Saramago, trong “Siêu Sao Giêsu Kitô”
của Andrew Lloyd Webber, trong “Cuộc Khổ Nạn của Đức Kitô” của Mel Gibson,
trong “Màu Thập Giá” (Color of the Cross) của Jean-Claude La Marre và trong “Sách
Sự Sống” (The Book of Life) của Hal Hartley.
Vì hiểu sai về Thánh Maria Mađalêna
là gái điếm nên người ta mới chọn bà làm bổn mạng của “các phụ nữ hư hỏng”, và Viện
tế bần Mađalêna đã được thành lập để “cứu vớt” các chị em từ nhà thổ.
Thánh sử Luca cho biết: “Đức Giêsu rảo qua các thành phố, làng mạc,
rao giảng và loan báo Tin Mừng Nước Thiên Chúa. Cùng đi với Người, có Nhóm Mười
Hai và mấy người phụ nữ đã được Người trừ quỷ và chữa bệnh. Đó là bà Maria gọi
là Maria Mađalêna, người đã được giải thoát khỏi bảy quỷ, bà Gioanna, vợ ông
Khu-da quản lý của vua Hêrôđê, bà Susanna và nhiều bà khác nữa. Các bà này đã
lấy của cải mình mà giúp đỡ Đức Giêsu và các môn đệ” (Lc 8:1-3).
Lúc Chúa Giêsu chịu khổ hình và
phục sinh, Thánh Maria Mađalêna đã có mặt bên Chúa Giêsu. Trong số những người
theo Chúa Giêsu chỉ có bà được nói rõ tên là nhân chứng 3 sự kiện quan trọng: Chúa
Giêsu chịu khổ nạn, Chúa Giêsu chịu mai táng, và ngôi mộ trống. Mc 15:40,
Mt 27:56 và Ga 19:25 nói đến Thánh Maria Mađalêna là nhân chứng khi Chúa Giêsu
chịu khổ nạn, cùng với các phụ nữ khác. Thánh Luca không nêu tên nhân chứng, nhưng
nói: “Đứng đàng xa, có tất cả những người
quen biết Đức Giêsu cũng như những phụ nữ đã theo Người từ Galilê; các bà đã
chứng kiến những việc ấy” (Lc 23:49). Thánh Máccô nói: “Còn bà Maria Mađalêna và bà Maria mẹ ông Giôxết, thì để ý nhìn xem chỗ
họ mai táng Người” (Mc 15:47), và Thánh Matthêu nói: “Còn bà Maria Mađalêna và một bà khác cũng tên
là Maria ở lại đó, quay mặt vào mồ” (Mt 27:61). Lc 23:55 cho biết: “Cùng đi với ông Giô-xếp, có những người phụ
nữ đã theo Đức Giê-su từ Ga-li-lê. Các bà để ý nhìn ngôi mộ và xem xác Người
được đặt như thế nào”. Ga 19:39-42 mô tả: “Ông Nicôđêmô cũng đến. Ông này trước kia đã tới gặp Đức Giêsu ban đêm.
Ông mang theo chừng một trăm cân mộc dược trộn với trầm hương. Các ông lãnh thi
hài Đức Giêsu, lấy băng vải tẩm thuốc thơm mà quấn, theo tục lệ chôn cất của
người Do-thái. Nơi Đức Giêsu bị đóng đinh có một thửa vườn, và trong vườn, có
một ngôi mộ còn mới, chưa chôn cất ai. Vì hôm ấy là ngày áp lễ của người
Do-thái, mà ngôi mộ lại gần bên, nên các ông mai táng Đức Giêsu ở đó”.
Thánh Máccô, Matthêu và Gioan đều
nói Thánh Maria Mađalêna là nhân chứng đầu tiên đối với việc Chúa phục sinh. Ga
20:1 cho biết Thánh Maria Mađalêna mô tả việc thấy ngôi một trống. Mc 16:9
nói: “Sau khi sống lại vào lúc tảng sáng
ngày thứ nhất trong tuần, Đức Giêsu hiện ra trước tiên với bà Maria Mađalêna,
là kẻ đã được Người trừ cho khỏi bảy quỷ”. Mt 28:1 nói: “Sau ngày sa-bát, khi ngày thứ nhất trong
tuần vừa ló rạng, bà Maria Mác-đa-la và một bà khác cũng tên là Maria, đi viếng
mộ”.
Sau khi thuật lại cho các Tông đồ
biết Chúa Giêsu đã phục sinh, Thánh Maria Mađalêna không được nhắc đến trong
Tân ước nữa. Bà cũng không được nhắc tên trong sách Công vụ, và “số phận” bà
vẫn không được tài liệu ghi lại và không được “minh oan”. Có phải vì vậy mà bà
cứ bị hiểu lầm là “người phụ nữ tội lỗi” chăng?
Hy vọng từ nay Thánh Maria Mađalêna
sẽ không còn bị “mang tiếng” và không còn bị chúng ta hiểu lầm như xưa nay nữa!
Lạy Thánh Maria Mađalêna, xin nguyện giúp cầu thay. Amen.
TRẦM THIÊN THU
Tác giả gửi trực tiếp cho LTCGVN
0 nhận xét:
Đăng nhận xét