Đố kỵ và ghen ghét
Chúa Giêsu khuyên nhủ và răn dạy, đồng thời như một mệnh lệnh: “Anh em hãy mang lấy ách của tôi, và hãy học
với tôi, vì tôi có lòng HIỀN HẬU và KHIÊM NHƯỜNG. Tâm hồn anh em sẽ được nghỉ
ngơi bồi dưỡng” (Mt 11:29). Lòng đố kỵ và tính ghen ghét không chỉ có ở
cuộc sống đời thường mà có cả trong cuộc sống tâm linh, ở mọi tầng lớp,...
Cuộc sống luôn cần phải tự vươn lên
để càng ngày càng khá hơn, dù đời thường hoặc đời sống tâm linh. Và dù mặc
nhiên hoặc minh nhiên, cuộc đời vẫn luôn có những “cuộc thi”, đa dạng và với
nhiều mức độ khác nhau. Nhưng thi đua hoặc ganh đua thì tốt, nhưng nếu ganh tỵ,
ghen tỵ hoặc đố kỵ thì thật nguy hiểm! Cổ nhân có câu: “Tâm phẫn xí tắc bất đắc kỳ chính”. Ngay cả cơn giận cũng có thể
khiến người ta hành động bất chính!
Lòng đố kỵ là do ghen. Ghen thường
đi liền với ghét. Vì “ghen” mà “tức”, rồi “ghét” người khác. Đó là một trạng
thái tâm lý của con người phản ánh những suy nghĩ tiêu cực được biểu hiện bằng
cảm giác bất an, sợ hãi, lo lắng về một sự mất mát hoặc thua kém nào đó. Trong
đó, cảm xúc chủ yếu là sự đố kỵ hoặc ganh tỵ vì cảm thấy thua kém người
khác về kết quả, thành tích, hoạt động, hạnh phúc, thành công,… của mình so với
người khác, do đó mà cảm thấy không vui, ấm ức, hậm hực, khó chịu, tức tối, bực
bội, bất mãn,... Trong tình yêu, hôn nhân và gia đình thì trạng thái này gọi là
ghen tuông (có người gọi là ghen tương).
Ghen tuông là một trạng thái tâm lý
phổ quát trong mọi nền văn hóa biểu hiện qua những mối quan hệ xã hội, gia đình,
tình yêu đôi lứa. Nguyên nhân chung vì thiếu tự tin nên có phản ứng phòng vệ, muốn
chứng tỏ “đẳng cấp” của mình nhưng lại vẫn có cảm giác lo sợ, đầy ích kỷ và hóa
mù quáng.
Ghen là do yêu chính bản thân mình chứ không yêu người khác. Ghen cũng là nguyên nhân dẫn đến
nhiều loại thể bệnh như bệnh tim, tiểu đường, cao huyết áp, ung nhọt,… Thể bệnh
và tâm bệnh đều có liên quan với nhau, bị cái này cũng kéo theo cái kia. Ngoài
ra nó còn là nguyên nhân dẫn đến nhiều nghịch cảnh, oái ăm, gây tan vỡ trong
tình yêu, hôn nhân và gia đình, thậm chí còn dẫn đến những kết quả thảm khốc, sát
nhân. Tội lại chồng lên tội!
Trong tiếng Việt, ghen còn có các
thuật ngữ thông dụng tùy từng hoàn cảnh cụ thể mà có những từ ngữ khác nhau. Trong
tình yêu, quan hệ vợ chồng thì có ghen tuông, nói văn vẻ là “nổi máu Hoạn
Thư”, nổi cơn ghen hoặc nổi máu ghen thì có thể dẫn tới đánh ghen.
Đúng là “tâm phẫn xí tắc bất đắc kỳ chính”! Trong các mối quan hệ khác, người
ta dùng các từ ngữ như ghen tỵ, ganh tỵ, ghen ghét, ghen tức, ghen ăn
tức ở, so kè, đố kỵ, tỵ nạnh, hiềm tỵ,...
Nói chung, con người với nhau cũng
có lòng ghen tỵ về một hoặc nhiều lĩnh vực nào đó. Khi đó, người ta sẽ tự hành
hạ và tự làm khổ mình, giống như có con rắn độc trong lòng, nó không bao
giờ chịu “nằm yên” để tận hưởng cuộc sống. Lòng ghen tỵ là một đức tính rất xấu,
nó khiến người ta không thể tiến bộ, không thể thanh thản.
Nói chung, phụ nữ có máu ghen nhiều
hơn nam giới, họ đặc biệt sợ sự phản bội tình cảm và đau khổ hơn là sự không
chung thủy về mặt tình dục, đó là cảm giác “sợ bị bỏ rơi”. Khi hiện tượng ghen
xuất hiện, người ta thường nghĩ đàn ông hoặc phụ nữ đều như nhau, nhưng thường
thì đàn ông ghen khi bị đối tác phản bội về tình dục, còn phụ nữ lại ghen và
đau đớn khi chồng gian dối tình cảm.
Về diễn biến, quá trình ngoại tình
của đàn ông thường diễn ra nhanh hơn phụ nữ, có khi chỉ vì lý do tình dục. Họ
có thể “ngẫu hứng” rất nhanh, nếu được bên kia chấp thuận và có cơ hội. Họ sẵn
sàng quan hệ tình dục mà không cần cân nhắc. Về sinh lý, đàn ông có thể đạt cực
khoái cảm cả với người đàn bà mà họ không yêu, thậm chí không biết tên là gì,
hoặc thua kém vợ mình về nhiều phương diện, ngay cả lúc họ đang có hạnh phúc gia
đình. Chính vì đặc điểm này mà phụ nữ luôn lo lắng và ghen tuông vì họ không
thể kiểm soát được đối tượng của mình. Còn phụ nữ chỉ khoái cảm tình dục với
người dàn ông họ thích.
Đối với các phụ nữ ngoại tình,
nguyên nhân chính do tình cảm, và quá trình ngoại tình của phụ nữ cũng lâu hơn,
nhiều công phu hò hẹn, gặp gỡ, do đó có những dấu hiệu dễ bị phát hiện hơn, và
khi họ đã ngoại tình với ai thì thường là họ yêu người đó, đa số phụ nữ chỉ
ngoại tình khi họ không có tình yêu trong hôn nhân. Vì thế, một khi đàn bà đã
ngoại tình, họ bị cuốn hút cả về tinh thần lẫn thể xác. Chính vì đặc điểm này,
đàn ông ghen và có cảm giác bất lực khi không thể níu kéo một mối quan hệ đang
đổ vỡ.
Khi yêu, cơn ghen của người đàn ông
thường biểu hiện tính chiếm hữu, đồng thời sự ghen tuông này cũng thường xuất
phát từ việc cảm thấy không chắc chắn, không yên tâm về tình cảm của phụ nữ
dành cho mình, nhất là khi họ chưa phải là vợ chồng chính thức. Do đó, đàn ông
thường có tâm lý thiếu tự tin và chưa tin tưởng cô bạn gái của họ. Sự ghen
tuông mù quáng của người yêu khiến đối tượng trở nên mệt mỏi, tình yêu bị đe
dọa. Đặc điểm chung là đàn ông khi ghen tuông dễ bạo lực mù quáng, họ khó kiểm
soát cơn ghen của mình, chính sự thất vọng hoặc thiếu tự tin như đổ thêm dầu
vào lửa, vì thế có những người chồng thiêu chết vợ, chém vợ chết, giết cả nhà
vợ chỉ vì quá ghen, thậm chí ném cả con nhỏ chết vì ghen với vợ,…
Máu ghen có thể nổi lên ở nam hoặc
nữ, trẻ hoặc già, bất kỳ lúc nào. Máu ghen nổi lên thì chỉ có nước “bó tay”!
Lòng đố tỵ có sức công phá cực
mạnh, làm xói mòn mọi mối quan hệ. Người ganh tỵ luôn cảm thấy ghen ghét tất cả
với những ai xinh đẹp hơn, giỏi giang hơn, tài ba hơn, giàu có hơn, được người
khác quý mến hơn,… Vì thế họ luôn bất an, cảm thấy khổ sở vì xung quanh có
những người hơn họ, về phương diện này hoặc phương diện nọ. Họ luôn muốn mình hơn
người khác không bằng cách tự vươn lên mà chỉ tìm cách “đè bẹp” người khác, sẵn
sàng dùng thủ đoạn để kéo người khác xuống, lòng họ chứa đầy những ý đồ đen tối,
có dịp là họ buông lời gièm pha, không ngần ngại “ngậm máu phun người” – dù có
thể họ vẫn biết rằng “hàm huyết phún nhân, tiên ô tự khẩu”.
Làm quân tử hoặc sống cao thượng
không dễ chút nào. Muốn làm quân tử phải biết Tu Thân (sửa mình), Tu Tánh (sửa
tính nết), Tu Hạnh (sửa cho có nhân đức), Tu Ngôn (sửa lời nói). Quân tử phải
cao thượng, vừa khiêm nhường vừa tha thứ. Quân tử trái ngược với tiểu nhân: QUÂN
TỬ DỤ Ư NGHĨA, TIỂU NHÂN DỤ Ư LỢI – nghĩa là “quân tử hiểu rõ cái nghĩa, tiểu nhân hiểu rõ cái lợi”; QUÂN TỬ CẦU CHƯ KỶ, TIỂU NHÂN
CẦU CHƯ NHÂN – nghĩa là “quân tử cầu
ở mình, tiểu nhân cầu ở người”.
Tục ngữ Việt Nam cũng có câu: “Đấng trượng phu đừng thù mới đáng, đấng anh hùng đừng oán mới hay”. Danh nhân W. Goethe nghiêm túc nhận định: “Ai thẳng
thắn với bản thân và thẳng thắn
với người khác thì bao giờ cũng có phẩm chất vô cùng quý báu của những tài năng
vĩ đại”.
Cuộc đời cũng cần những người chu
đáo và hoạt bát, nhưng vấn đề là “đừng nhiều chuyện”. Nội tại luôn quan trọng
hơn ngoại tại. Chú trọng bề ngoài là chứng tỏ nội tâm nông cạn. Chỉ vì cảm thấy
nội tâm nông cạn mà người ta muốn dùng ngoại tại để khỏa lấp khoảng trống nội
tại. Từ đó, lòng đố kỵ có thể dễ dàng nổi lên!
Trong truyện “Bạch Tuyết và Bảy Chú
Lùn”, mụ phù thủy chỉ vì đố kỵ và ghen về sắc đẹp mà mụ tìm cách hại nàng Bạch
Tuyết. Trong truyện Tấm Cám, mẹ con Cám chỉ vì đố kỵ và ghen tức mà hại nàng
Tấm đủ cách. Tranh dân gian Đông Hồ cũng có tranh vẽ cảnh đánh ghen.
Lòng đố kỵ khiến người ta ghen tức,
sẵn sàng manh động hoặc bạo động với bất kỳ ai – ngay cả với người thân thiết
nhất. Quả thật, lòng đố kỵ và ghen ghét vô cùng nguy hiểm!
Kinh Thánh cũng ghi lại nhiều
chuyện liên quan lòng đố kỵ và ghen ghét. Trong dụ ngôn “Người Thợ Làm Vườn
Nho” do Chúa Giêsu kể, ông chủ đã đặt vấn đề với những người thợ bép xép: “Chẳng lẽ tôi lại không có quyền tuỳ ý định
đoạt về những gì là của tôi sao? Hay vì
thấy tôi tốt bụng, mà bạn đâm ra
ghen tức?” (Mt 20:15).
Người Do-thái vì ghen tức mà phản
đối và nhục mạ Thánh Phaolô (Cv 13:45). Và cũng vì ghen tức mà “họ quy tụ một
số du đãng đầu đường xó chợ, họp thành đám đông, gây náo động trong thành. Họ
kéo đến nhà ông Giaxon, tìm ông Phaolô và ông Xila để đưa hai ông ra trước đại
hội toàn dân” (Cv 17:5).
Sách Châm Ngôn dạy: “Tâm hồn bình an là nguồn sống cho thể xác,
nhưng lòng ghen ghét tựa chứng bệnh mục xương” (Cn 14:30). Lòng đố kỵ thật
đáng sợ! Với những người có tính đố kỵ và ghen ghét, Thiên Chúa đã thẳng thắn
cảnh cáo: “Ta sẽ xử sự theo cơn giận và
lòng ghen ghét của ngươi như ngươi đã xử sự khi ngươi ghét chúng” (Ed 35:11).
Thánh Phaolô nhắc nhở Thánh Titô: “Anh hãy nhắc nhở cho ai nấy phải phục tùng
và tuân lệnh các nhà chức trách, các người cầm quyền, phải sẵn sàng làm mọi
việc tốt, và đừng chửi bới ai, đừng hiếu chiến, nhưng phải hiền hoà, luôn luôn
tỏ lòng nhân từ với mọi người. Thật vậy, cả chúng ta nữa, xưa kia chúng ta cũng ngu xuẩn, không vâng lời,
lầm lạc, làm nô lệ cho đủ thứ đam mê và khoái lạc, sống trong gian ác và ganh
tị, đáng ghét và ghen ghét lẫn nhau”
(Tt 3:1-3).
Ai có Chúa trong lòng thì biết sống
yêu thương, sẵn sàng thể hiện lòng thương xót, và không có ý đố kỵ hoặc ghen
ghét tha nhân. Nếu họ bị ghen ghét thì cũng được Thiên Chúa giải cứu: : “Chúa cứu họ khỏi tay người ghen ghét, giải
thoát họ khỏi tay địch thù” (Tv 106:10).
Thật vậy, khi được đầy Thánh Thần,
Thánh Dacaria đã cất tiếng ca tụng trong Bài ca Chúc Tụng (Benedictus): “Chúa sẽ cứu ta thoát khỏi địch thù, thoát
tay mọi kẻ hằng ghen ghét” (Lc 1:71).
Lạy Thiên Chúa, Đấng yêu thương và thương xót, xin giúp chúng con biết
triệt hạ tính đố kỵ và ghen ghét để mặc lấy chiếc áo nhân hậu của Ngài. Chúng
con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Thiên Chúa cứu độ chúng con. Amen.
TRẦM THIÊN THU
Tác giả gửi trực tiếp cho LTCGVN
0 nhận xét:
Đăng nhận xét